Het was een soort operatie Dessert Storm, die eerste keer dat de nieuwe klepelmaaier het vorige herfst gezaaide graan omjoeg. Dikke stofwolken en krakend graan omgaven de oude Holder.
Na al die hete zomermaanden zonder regen, was de grond deze herfst enorm droog en keihard. Alleen met een elektrische boor of goliath kracht was het mogelijk om een gat in de grond te maken van het formaat Tonkinstok.

De weergoden waren met ons: na een paar dagen flinke regen werd de grond weer bewerkbaar zowel voor het zaaien als het planten van de bomen, gelukkig. Op alle met de tractor bereikbare terrassen hebben we nu gezaaid; in totaal zo’n 450 kg haver, tarwe, gerst en wikke, alles gekocht bij de graanhandel in Caspe. In de verschillende combinaties graan en wikke die we vorig jaar hadden uitgezaaid was nauwelijks verschil te zien. Daarom is nu bijna alles in dezelfde mix gemengd. Alleen bij de terrassen grenzend aan de huizen hebben we alleen haver gezaaid; vooral voor het fraaie beeld van het wuivend graan.
Alles is weer met de hand uitgezaaid en daarna met de oude cultivator ingewoeld waar een dikke balk achter hing om de grond te verkruimelen. Na het zaaien sloeg het weer om naar opnieuw zon en warmte, waardoor het versgezaaide graan en de wikke de grond uit knalden. Een fantastisch gezicht om in zo’n korte tijd al het land van geel naar groen te zien verkleuren.
Op de huiskavel hebben we tussen het maaisel van de wikke van vorig jaar de haver in gebogen banen uitgezaaid, als een tapijt van grascirkels.

We hebben nu zo’n 400 bomen geplant; van de kwekers Soy de Campo uit Spanje en Plantfor uit Frankrijk en flink wat zaailingen uit de tuinen van vrienden en de zelf opgekweekte wal- en hazelnoten.
Standplaats en soort keuzes raken steeds scherper gedefinieerd: bijvoorbeeld de meer bijzondere bomen solitair tussen de amandelen, voornamelijk in groasisboxen nabij het huis, stevige soorten zoals de steen- en kurkeiken in de bosranden en als derde een mix van bomen en struiken in slagordes op de lange en smalle terrassen ten oosten van het huis. We hebben om alle bomen een groene koker gezet. Die felgekleurde krengen blijken de bomen erg goed te beschermen.

Op de tekening hieronder zijn de plekken van alle geplante bomen min of meer ingetekend: het merendeel van de bomen is geplant in de randen en overgangen naar het Pinusbos. Bij voorkeur heel dichtbij de struiken zoals rozemarijn of in de schaduw van de jonge en volwassen jeneverbessen. In de olijf- en amandel terrassen volgen de bomen de patronen van de boomgaard: in rechte lijnen en natuurlijk met diagonale doorzichten. Ook de oude forse olijfbomen die met elkaar fraaie groepen vormen zijn aangeduid. Die groepen houden we vrij en zoveel mogelijk vol in het zicht.

Het water op de foto’s hieronder is water dat blijft en niet de heuvels af dendert. Dat zien en meemaken waren hoogtepunten van deze herfst. Het lijkt alsof de bodem van de vorige jaar gegraven swales al verdicht waardoor het water beter blijft staan. En ook best hoog en veel. In de sporen die de zware tractor van José Balaguer getrokken heeft, vullen zich en ook in de laagtes waar verschillende paden en hellingen samenkomen blijven de plassen staan. Beiden zijn aanleiding om misschien al volgend jaar weer nieuwe dammen en swales te maken.

Het min of meer geïsoleerde leven hier ver weg van de dorpen en ook het voortdurend buiten zijn was in de eerste weken een verademing. Geen stroom corona nieuws en nihil kans om elkaar te besmetten. We konden ook nergens heen, geen lekkere etentjes in de dorpen of op ontdekking naar onbekende steden en streken. Gelukkig zagen we af en toe wel andere huisjes bewoners, mensen die net als wij een huisje hebben opgeknapt en hier af en toe of permanent wonen. Het is bijzonder om mee te maken hoe veel verhalen, ervaringen en plannen we met elkaar delen en hoe snel je dan vrienden wordt.

Misschien wel door het isolement en de stilte van deze periode waren de dieren vol in beeld. De energieke honden van de buren, grote groepen overvliegende gieren en de paarden van Lettie en Hector. Deze IJslanders en Friezen grazen tussen de boomgaarden aan weerszijde van de rivier de Matarraña, de paarden zijn graag geziene gasten omdat ze zowel het gras kort houden als de bodem bemesten. De honden zien inmiddels ook het bewaken van ons erf als hun taak en de gieren, en al die andere tientallen grote en kleine vogels die in en over de vallei vliegen en fladderen, die brengen in de streeploze hemel een gevoel van vrijheid en geluk.